BBC tarafından hazırlanan "Just So Darwin" başlıklı 12 bölümlük çizgi dizi, hayvanlar alemini merak uyandırıcı hikayelerin ve dikkat çekici animasyonların eşliğinde evrimsel bir bakış açısıyla anlatıyor. Bu seriyi 3 kişi (Garajımdaki Ejder, Sakallı İspinoz ve felis agnosticus olarak) çevirdik, ama projeyi bulan ve organize eden Garajımdaki Ejder’e özellikle teşekkür ediyorum. Bu serinin mümkün olduğunca çok sayıda çocuğa ve hatta büyüklere ulaşması en büyük dileğimizdi. Çocuklara bilimi sevdirmek ve biyolojinin temeli olan evrim gerçeğini onlara anlatabilmek için herkesin bu çizgi filmleri çevresiyle paylaşarak katkıda bulunmasını umuyor ve iyi seyirler diliyorum. Ayrıca Evrim Çalışkanları tarafından derlenen Çocuklara Yönelik Evrim Kitapları Önerisi başlıklı listeye de göz atabilirsiniz (Malesef çok fazla Türkçe kitap olmadığı için liste oldukça kısa, ama olsun).

 Bölüm 1/12  Hayvanlar kendilerini tehlikeli yırtıcılara karşı nasıl korur? 

    Bunun için çeşitli özellikler geliştirmişlerdir. Bu savunma yöntemlerinden işe yarayanlar, o canlının hayatta kalıp üremesini ve çoğalmasını kolaylaştırdığı için sonraki nesillere de aktarılır ve sonunda yeni türler ortaya çıkabilir.  Burada, çotra balığının tehlikelerden korunmak için geliştirdiği tekniğin başarılı olması nedeniyle zamanla kirpi balığı denilen yepyeni bir  türe dönüşümü anlatılıyor. 

Bölüm 2/12 Kamuflaj nedir?

   Hayvanlar arasındaki saklambaç yarışmasında kim birinci olabilir? Tabii ki sopa böceği. Birikimli seçilim sayesinde sopa böceği bir ağaç dalından ayırt edilemeyecek kadar usta bir kamuflajcı haline gelmiştir. Ancak bu onu saklanmakta mükkemmel mi kılmıştır? Elbette ki hayır. Doğada onu da fark edecek avcılar vardır. 

Bölüm 3/12 Dünyadaki en büyük kuş hangisidir?

   Bir kuşun uçamamasına rağmen neden kanatları vardır? Bunun cevabı evrimin kör, tasarımsız bir süreç olmasında saklı. Çok uzun zaman önce uçabilen devekuşları, bedensel olarak giderek büyüdüklerinde kanatları kullanılmaz hale gelmiş ve hızlı koşmak gibi daha farklı özellikleri avantajlı konuma geçirmişlerdir. 

Bölüm 4/12  Kaktüs neden çöllerin en verimli bitkisidir?

    Gövdeleri etli, yassılaşmış ve sulu olan bu canlıların, doğal seçilim sonucu ortama uyumu büyüleyici! Dikenleri su kaybını en aza indirmek için sivri! Diğer bir özellik ise mumlu bir gövde. Çölün besleyici, bu devasa su tanklarına şaşıracaksınız!

Bölüm 5/12  Sudaki en iyi avcı hangisidir?

   Timsahlar vahşi avcılar olsa da ebeveynlik konusunda yavrularına karşı oldukça naziklerdir. Hikayemizdeki küçük timsah da, kertenkele arkadaşına karşı dürüstlüğüyle adeta "timsah gözyaşı dökmek" deyimini yalanlıyor

Bölüm 6/12 Develer neden çölde yaşamaya uygundur?

   Çölde gördüğümüz tek memeli hayvanın deve olmasına şaşırmamamız gerek. Çünkü çevrelerine yeterince uyum sağlayıcı adaptasyonlara sahip olmayan organizmalar ya bulundukları ortamdan gitmek zorunda kalırlar ya da soyları tükenir. Çölde at göremeyiz. Neden mi? Yağ deposu hörgücü, ısıya dayanıklı kürkü, kum fırtınalarında gözlerini koruyan uzun kirpikleri, kuma batmayan geniş tabanlı ayaklarının olması develerin çöl yaşantısına adaptasyonunu kolaylaştırmıştır.

Bölüm 7/12 Boz ayılar neden kutup ayılarına evrildi?

   Bir canlının bulunduğu ortamda yaşama ve üreme şansını arttıran tüm özelliklere "adaptasyon" denir. Bu durumda kutup ayıları için ne söyleyebiliriz? Kutup ayılarının beyaz kürklü olması, deri altı yağ tabakalarının kalın olması, kulak, burun ve kuyruk gibi uzantılarının kısa oluşu soğuk kutup iklimi için mükemmel adaptasyonlardır!

Bölüm 8/12  Farklı yerlerde yaşayan kaplumbağalar neden birbirinden farklı?

   Bütün canlılar yaşadıkları ortama uyum sağlar, buna adaptasyon denir. Denizin akıntılarına kapılıp başka yerlere taşınan kaplumbağaların da yeni evlerine uyum sağlamaları gerekiyormuş. Kimisi yüksek dallardaki lezzetli bitkileri yemek için daha uzun boyun, daha uzun bacak ve hatta farklı şekilde kabuklar oluşturacak şekilde evrimleşmiş, bazıları da o kadar güzel yerlere düşmüş ki kocaman olmuşlar. Evrim, her kaplumbağanın yeni evinde rahat yaşamasını sağlayacak şekilde vücutlarında değişikliğe sebep olmuş ve sonunda bir zamanlar aynı yerde yaşarken birbirinine tıpatıp benzeyen kaplumbağalar uzun bir evrim süreciyle farklılaşmışlar. 

Bölüm 9/12  Zürafaların boynu neden uzundur?

   Her hayvan bulunduğu ortamda en iyi şekilde hayatta kalacak şekilde evrimleşir. Kendisini korumak için özel bir yeteneği yoksa ve başka hayvanlarla paylaşmak zorunda olduğu yiyecekleri elinde tutamıyorsa, aç kalmamak için başka özellikler geliştirmek zorunda kalır. Fillerin iri cüsseleri, antilopların boynuzları olduğu için zürafanın elinden yiyeceğini ratatlıkla alabilirler, oysa zürafanın böyle bir şansı yoktur. Bu nedenle evrim sürecinde aç kalan kısa boyunlu zürafalar hayatta kalamazken, uzun boyunlu doğanların hayatta kalması ve üremesiyle, uzun boyunlu zürafalar yaygın hale gelmiş ve bugün bildiğimiz zürafalar haline gelmişlerdir.

Bölüm 10/12   Yalnız George neden bu kadar yalnız?

   O, adına belgeseller bile çekilen, dünyanın en meşhur hem de en yalnız kara kaplumbağası. Çünkü dünyada Galapagos Takımadaları'ndan biri olan, Pinta Adası'nda yaşayan Yalnız George'dan başka, bu adaya özgü türün bir örneği yok. İnsanların adalarına ayak basmasıyla, bu canlıların soyları da insanların açgözlülüğü yüzünden tehlikeye girmiş, yanlarında getirdikleri keçiler ve diğer hayvanlar yüzünden besin kaynakları tükenmiş ve kimisinin hayatı insanların sofralarında son bulmuştur. Bu yüzden George dünyadaki en özel, türünün son örneği olan ve de en yalnız kaplumbağası.

Bölüm 11/12  Filin hortumu ne işe yarar?

   Fillerin elleri yok, ama ellere de ihtiyaçları yok. Ağır nesneleri kaldırmaktan, su fışkırtmaya pek çok işi hortumlarıyla hallediyorlar. Evrim fillere adeta bir İsveç çakısı sağlamış.

Bölüm 12/12   Ornitorenkler neden bu kadar farklı?

  Ornitorenk, ördeğe benzer gagası, kunduza benzer kuyruğu ve köstebeğe benzer pençeleriyle şakacı, adeta kör bir terzinin elinden çıkmışa benziyor. Ama şüphesiz öyle değil. Bize ne kadar olağandışı, hatta gülünç görünse de onlar için bu bedensel özellikler son derece hayati önem taşıyor. Konu bedensel özellikler olunca kimi canlılar için estetik, ornitorenk gibi canlılar içinse işlevsellik önem kazanıyor.